Grec ancien/Grammaire/Déclinaisons des noms/Troisième déclinaison

Début de la boite de navigation du chapitre

La troisième déclinaison regroupe de nombreuses déclinaisons régulières de noms masculins, féminins et neutres. On les classe selon leur thème, i.e. la dernière lettre de leur radical.

fin de la boite de navigation du chapitre

Les désinences générales

		Singulier	Pluriel	Duel
Masculin et féminin	Nominatif	-ς, Ø	-ες	-ε
	Vocatif
	Accusatif	-α, -ν	-ας
	Génitif	-ος	-ων	-οιν
	Datif	-ι	-σι (ν)
Neutre	Nominatif	Ø	-α	-ε
	Vocatif
	Accusatif
	Génitif	-ος	-ων	-οιν
	Datif	-ι	-σι (ν)

Thèmes consonantiques en liquide ou nasale

• ὁ ῥήτωρ, -ορος l'orateur :

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ ῥήτωρ	οἱ ῥήτορες	τὼ ῥήτορε
Vocatif	ῥῆτορ	ῥήτορες	ῥήτορε
Accusatif	τὸν ῥήτορα	τοὺς ῥήτορας	τὼ ῥήτορε
Génitif	τοῦ ῥήτορος	τῶν ῥητόρων	τοῖν ῥητόροιν
Datif	τῷ ῥήτορι	τοῖς ῥήτορσι(ν)	τοῖν ῥητόροιν

ὁ γέρων, -οντος le vieillard

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ γέρων	οἱ γέροντες	τὼ γέροντε
Vocatif	γέρον	γέροντες	γέροντε
Accusatif	τὸν γέροντα	τοὺς γέροντας	τὼ γέροντε
Génitif	τοῦ γέροντος	τῶν γερόντων	τοῖν γερόντοιν
Datif	τῷ γέροντι	τοῖς γέρουσι(ν)	τοῖν γερόντοιν

ὁ δαίμων, -ονος la divinité

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ δαίμων	οἱ δαίμονες	τὼ δαίμονε
Vocatif	δαῖμον	δαίμονες	δαίμονε
Accusatif	τὸν δαίμονα	τοὺς δαίμονας	τὼ δαίμονε
Génitif	τοῦ δαίμονος	τῶν δαιμόνων	τοῖν δαιμόνοιν
Datif	τῷ δαίμονι	τοῖς δαίμοσι(ν) [δαίμον-σι]	τοῖν δαιμόνοιν

Thèmes consonantique en occlusives

Labiale (β, π, φ)

ἡ φλέψ, -εϐός la veine

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ φλέψ [φλέϐ-ς]	αἱ φλέϐες	τὼ φλέϐε
Vocatif	φλέψ [φλέϐ-ς]	φλέϐες	τὼ φλέϐε
Accusatif	τὴν φλέϐα	τὰς φλέϐας	τὼ φλέϐε
Génitif	τῆς φλεϐός	τῶν φλεϐῶν	τοῖν φλέϐοιν
Datif	τῇ φλέϐί	ταῖς φλεψί(ν) [φλεϐ-σί]	τοῖν φλέϐοιν

Dentale (δ, τ, θ, σ)

τὸ σῶμα, -ατος le corps

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	τὸ σῶμα	τὰ σώματα	τὼ σώματε
Vocatif	σῶμα	σώματα	σώματε
Accusatif	τὸ σῶμα	τὰ σώματα	τὼ σώματε
Génitif	τοῦ σώματος	τῶν σωμάτων	τοῖν σωμάτοιν
Datif	τῷ σώματι	τοῖς σώμασι(ν) [σώματ-σι]	τοῖν σωμάτοιν

Guttural (γ, κ, χ)

ὁ κόραξ, -ακος le corbeau

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ κόραξ [κόρακ-ς]	οἱ κόρακες	τὼ κόρακε
Vocatif	κόραξ [κόρακ-ς]	κόρακες	τὼ κόρακε
Accusatif	τὸν κόρακα	τοὺς κόρακας	τὼ κόρακε
Génitif	τοῦ κόρακος	τῶν κοράκων	τοῖν κοράκοιν
Datif	τῷ κόρακι	τοῖς κόραξι(ν) [κόρακ-σι]	τοῖν κοράκοιν

Liste des contractions entre occlusive et sigma

• δ, τ, θ + σ = σ
• β, π, φ + σ = ψ
• γ, κ, χ + σ = ξ

Thèmes en -ι

ἡ πόλις, -εως la ville

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ πόλις	αἱ πόλεις	τὼ πόλει
Vocatif	πόλι	πόλεις	πόλει
Accusatif	τὴν πόλιν	τὰς πόλεις	τὼ πόλει
Génitif	τῆς πóλεως	τῶν πóλεων	τοῖν πολέοιν
Datif	τῇ πόλει	ταῖς πόλεσι(ν)	τοῖν πολέοιν

ἡ οἶς, -ός la brebis

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ οἶς	αἱ οἶες	τὼ οἶε
Vocatif	οἶ	οἶες	οἶε
Accusatif	τὴν οἶν	οἶς	τὼ οἶε
Génitif	τῆς οἰός	τῶν οἰῶν	τοῖν οἰοῖν
Datif	τῇ οἰί	ταῖς οἰσί(ν)	τοῖν οἰοῖν

ἡ πειθώ, -οῦς la persuasion. Ces noms féminins ne se déclinent qu'au singulier

Cas	Singulier
Nominatif	ἡ πειθώ
Vocatif	πειθοῖ
Accusatif	τὴν πειθώ
Génitif	τῆς πειθοῦς
Datif	τῇ πειθοῖ

Thèmes en υ

Thèmes en -υ- simple

ὁ πέλεκυς, -εως la hache

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ πέλεκυς	οἱ πελέκεις	τὼ πελέκει
Vocatif	πέλεκυ	πελέκεις
Accusatif	τὸν πέλεκυν	τοὺς πελέκεις	τὼ πελέκει
Génitif	τοῦ πελέκεως	τῶν πελέκεων	τοῖν πελεκέοιν
Datif	τῷ πελέκει	τοῖς πελέκεσι(ν)	τοῖν πελεκέοιν

τὸ ἄστυ, -εως la ville

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	τὸ ἄστυ	τὰ ἄστη	τὼ ἄστει
Vocatif	ἄστυ	ἄστη
Accusatif	τὸ ἄστυ	τὰ ἄστη	τὼ ἄστει
Génitif	τοῦ ἄστεως	τῶν ἄστεων	τοῖν ἀστέοιν
Datif	τῷ ἄστει	τοῖς ἄστεσι(ν)	τοῖν ἀστέοιν

ὁ ἰχθύς, -ύος le poisson

	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ ἰχθύς	οἱ ἰχθύες	τὼ ἰχθύε
Vocatif	ἰχθύ	ἰχθύες	ἰχθύε
Accusatif	τὸν ἰχθύν	τοὺς ἰχθῦς	τὼ ἰχθύε
Génitif	τοῦ ἰχθύος	τῶν ἰχθύων	τοῖν ἰχθύοιν
Datif	τῷ ἰχθύι	τοῖς ἰχθύσι(ν)	τοῖν ἰχθύοιν

Thèmes en diphtongue

ὁ βασιλεύς, -έως le roi. Ce sont des noms de professions.

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ βασιλεύς	οἱ βασιλεῖς	τὼ βασιλῆ
Vocatif	βασιλεῦ	βασιλεῖς	βασιλῆ
Accusatif	τὸν βασιλέα	τοὺς βασιλέας	τὼ βασιλῆ
Génitif	τοῦ βασιλέως	τῶν βασιλέων	τοῖν βασιλέοιν
Datif	τῷ βασιλεῖ	τοῖς βασιλεῦσι(ν)	τοῖν βασιλέοιν

ἡ γραῦς, -αός la vieillarde

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ γραῦς	αἱ γρᾶες	τὼ γρᾶε
Vocatif	γραῦ	γρᾶες	γρᾶε
Accusatif	τὴν γραῦν	τὰς γραῦς	τὼ γρᾶε
Génitif	τῆς γραός	τῶν γραῶν	τοῖν γραοῖν
Datif	τῇ γραί	ταῖς γραυσί(ν)	τοῖν γραοῖν

ὁ βοῦς, -οός le bœuf

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ βοῦς	οἱ βόες	τὼ βόε
Vocatif	βοῦ	βόες
Accusatif	τὸν βοῦν	τοὺς βοῦς	τὼ βόε
Génitif	τοῦ βοός	τῶν βοῶν	τοῖν βοοῖν
Datif	τῷ βοί	τοῖς βουσί(ν)	τοῖν βοοῖν

Thème en -σ

Thèmes en -εσ-

ἡ τριήρης, -ους la trirème (radical τριηρεσ-)

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ τριήρης	αἱ τριήρεις	τὼ τριήρει
Vocatif	τριῆρες	τριήρεις	τριήρει
Accusatif	τὴν τριήρη [τριήρεσ-α]	τὰς τριήρεις	τὼ τριήρει
Génitif	τῆς τριήρους [τριήρεσ-ος]	τῶν τριήρων	τοῖν τριήροιν
Datif	τῇ τριήρει [τριήρεσ-ι]	ταῖς τριήρεσι(ν)	τοῖν τριήροιν

τὸ τεῖχος, -ους le mur (radicaux τειχεσ- et τειχοσ-)

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	τὸ τεῖχος	τὰ τείχη [τείχεσ-α]	τὼ τείχει
Vocatif	τεῖχος	τείχη [τείχεσ-α]	τείχει
Accusatif	τὸ τεῖχος	τὰ τείχη [τείχεσ-α]	τὼ τείχει
Génitif	τοῦ τείχους [τείχεσ-ος]	τῶν τείχων [τείχεσ-ων]	τοῖν τειχοῖν
Datif	τῷ τείχει [τείχεσ-ι]	τοῖς τείχεσι(ν) [τείχεσ-σι]	τοῖν τειχοῖν

Thèmes en -οσ-

Ce sont des noms féminins. ἡ αἰδώς, -οῦς la pudeur (radical αἰδοσ-)

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ἡ αἰδώς	αἱ αἰδώες	τὼ αἰδώε
Vocatif	αἰδώς	αἰδώες	αἰδώε
Accusatif	τὴν αἰδῶ	τὰς αἰδώας	τὼ αἰδώε
Génitif	τῆς αἰδοῦς [αἰδόσ-ος]	τῶν αἰδώων	τοῖν αἰδώοιν
Datif	τῇ αἰδοῖ	ταῖς αἰδώσι(ν)	τοῖν αἰδώοιν

Thèmes en -ασ-

Ce sont des noms neutres. τὸ κρέας, -ατος la viande (radical κρεασ-)

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	τὸ κρέας	τὰ κρέατα	τὼ κρέατε
Vocatif	κρέας	κρέατα	κρέατε
Accusatif	τὸ κρέας	τὰ κρέατα	κρέατε
Génitif	τοῦ κρέατος	τῶν κρεάτων	τοῖν κρεάτοιν
Datif	τῷ κρέατι	τοῖς κρέασι(ν)	τοῖν κρεάτοιν

Noms dits syncopés

ὁ πατήρ, -ρός le père

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ πατήρ	οἱ πατέρες	τὼ πατέρε
Vocatif	πάτερ	πατέρες	πατέρε
Accusatif	τὸν πατέρα	τοὺς πατέρας	τὼ πατέρε
Génitif	τοῦ πατρός	τῶν πατέρων	τοῖν πατέροιν
Datif	τῷ πατρί	τοῖς πατράσι(ν)	τοῖν πατέροιν

ὁ ἀνήρ, -δρός l'homme

Cas	Singulier	Pluriel	Duel
Nominatif	ὁ ἀνήρ	οἱ ἄνδρες	τὼ ἄνδρε
Vocatif	ἄνερ	ἄνδρες	ἄνδρε
Accusatif	τὸν ἄνδρα	τοὺς ἄνδρας	τὼ ἄνδρε
Génitif	τοῦ ἀνδρός	τῶν ἀνδρῶν	τοῖν ἀνδροῖν
Datif	τῷ ἀνδρί	τοῖς ἀνδράσι(ν)	τοῖν ἀνδροῖν